Petrol fiyatları Rusya’yı vurdu

Dünyanın en büyük enerji ihracatçısı olan ve en büyük 10 ekonomi arasında yer alan Rusya’yı, düÅŸen petrol fiyatları tehdit etmeye baÅŸladı.

1.5 trilyon doların üzerinde Gayrı Safi Yurt Ä°çi Hasıla’ya (GSYH) sahip olan ülkenin, kamu ve özel sektör borçlarının toplamı, GSYH’sinin üçte biri kadar. Rusya Maliye Bakanlığı'nın verilerine göre ise 2013 yılında ülke gelirlerinin yüzde 50,2'sini ise petrol ve doÄŸalgaz oluÅŸturuyor.

Ancak yılbaşından bu yana düÅŸen petrol fiyatları Maliye Bakanı Siluanov’un açıklamasına göre ekonomiye 100 milyar dolarlık zarar verdi. Batı ülkelerinin, Ukrayna’daki kriz yüzünden uyguladığı ekonomik ambargonun maliyeti ise 40 milyar dolar oldu. Merkez Bankası ise önümüzdeki 2 yıl boyunca ülke ekonomisinde büyüme beklemediÄŸini açıkladı.

2014 yılı başında 110 dolar olan Brent Petrol’ün varil fiyatı, dün Petrol Ä°hraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) üretimi deÄŸiÅŸtirmeyeceÄŸini açıklamasıyla 76 dolardan 71 dolar seviyelerine kadar düÅŸtü.

Petrol fiyatlarındaki 10 dolarlık düÅŸüÅŸ, Rusya’nın döviz gelirlerini 20 milyar dolar azaltıyor.

‘Tuhaf bir ülke’

The Economist dergisi, Kasım 2014 sayısında Rusya ekonomisi ile ilgili bir yazı yayınladı. ‘Tuhaf bir Ülke’ olarak tanımladığı Rusya’da para birimi Ruble’nin yılbaşından bu yana yüzde 30 deÄŸer kaybettiÄŸini yazan dergi, Ruble’deki deÄŸer kaybının petrol fiyatlarını izlediÄŸini, Ruble’nin düÅŸüÅŸüyle birlikte enflasyonun da arttığını yazdı.

Petrol kaynaklı döviz girdilerinin azalması ülke ekonomisini etkilese de ülkenin elinde doÄŸalgaz kozu ve Merkez Bankası’nın 570 milyar dolarlık döviz rezervi bulunuyor. Ekim ayında Rusya Devlet BaÅŸkanı Vladimir Putin Rusya'nın petrol fiyatlarındaki düÅŸüÅŸ için felaket senaryosuna hazırlandığını belirterek, 400 milyar dolarlık döviz rezervi ile bu durumla mücadele edebileceklerini açıkladı.

Ayrıca düÅŸen petrol fiyatları ve ekonomik ambargonun etkisini kırmak için Rusya, yönünü doÄŸuya çevirdi ve Çin ile ticari iliÅŸkilerini artırmaya baÅŸladı. 6 ay önce imzalanan 400 milyar dolarlık doÄŸalgaz anlaÅŸmasının ardından geçen ay 30 milyar dolarlık ikinci doÄŸalgaz anlaÅŸması imzalandı. Ancak uzmanlar bütün bu çabaların Rusya’nın ekonomisini düzeltmeye yetmeyeceÄŸi görüÅŸünde.

Rusya nereye gidiyor?

Al Jazeera’ya bir açıklama yapan Destek Menkul DeÄŸerler AraÅŸtırma Ekibi, Åžubat 2014’te baÅŸlayan Rusya-Ukrayna krizinin, AB ve ABD baÅŸta olmak üzere pek çok ülkenin uygulamaya koyduÄŸu yaptırımlarla dünyayı SoÄŸuk SavaÅŸ günlerine geri götürdüÄŸünü açıkladı.

Destek Menkul DeÄŸerler analistleri, Rus politikacıların bu ülkelere seyahatlerinin engellenmesi ile baÅŸlayan yaptırımların, askeri iliÅŸkilerin ve yatırımların dondurulması noktasına geldiÄŸini, buna karşılık Rusya’nın, bu ülkelerden ihraç edilmekte olan gıda ürünlerine bir yıl süreyle ambargo uygulamaya baÅŸladığını hatırlattı.

Ekibin yaptığı araÅŸtırmaya göre:

Yaptırımlar nedeniyle gitgide zayıflayan Rus ekonomisi resesyon sinyalleri veriyor. Ruble üzerinde artan baskıya karşılık Rus Merkez Bankası politika faizini kademeli olarak artırdı. Yılın başında yüzde 5,5 olan politika faizi en son Ekim ayı sonunda yüzde 9,5’e çıkarıldı. Ancak, Merkez Bankası’nın bu hamlesi Rus Rublesinin dolar karşısında yıllık bazda yüzde 30 deÄŸer kaybetmesine engel olamadı. Rus ekonomisinin içinde bulunduÄŸu zor durum, Ekim ayında Moody's’in Rusya'nın kredi notunu "Baa1"den "Baa2"ye indirmesi ve not görünümünü negatif olarak belirlemesi ile de teyit edilmiÅŸ oldu. Rus Merkez Bankası’nın “sıfır” olan 2015 yılı büyüme hedefi son geliÅŸmelerin ardından fazla iyimser görünüyor.

Yaptırımların, özellikle AB’nin Rus doÄŸal gazına olan bağımlılığı nedeniyle, Rusya üzerinde çok büyük bir etki yaratmaması ABD ve diÄŸer ülkeleri daha güçlü bir silaha baÅŸvurmaya itti: Petrol fiyatları.  Rusya'nın ihraç ettiÄŸi ürünler büyük oranda ham maddelerden ve bunların yaklaşık yüzde 65'i enerji ürünlerinden (yüzde 39 ham petrol, yüzde 15 rafine petrol, yüzde 9 petrol gazı) oluÅŸuyor.  DiÄŸer bir deyiÅŸle, Rusya bütçe gelirlerinin yarısı petrol ve doÄŸal gaz ihracatından elde ediyor. Bu nedenle, petrol fiyatlarındaki düÅŸüÅŸ Rusya ekonomisi açısından hayati bir tehlike oluÅŸturuyor.

Ekonomi 2008’de küçüldü

Petrol fiyatlarının düÅŸmesinin nedeni dünya ekonomisinde yaÅŸanan daralmaya baÄŸlı talep azalması olmakla birlikte, ABD ve Suudi Arabistan’ın anlaÅŸmalı bir ÅŸekilde üretimi kısmamaları, aksine üretimlerini artırma kararları fiyatların daha da düÅŸmesine neden oldu. Yapılan açıklamalarda üretim artışının tamamen piyasaları dengelemek amacıyla yapıldığı söylense de, talebin bu kadar daraldığı bir dünyada arzın daha da artırılması ticari açıdan yapılabilecek son ÅŸey. Tabi eÄŸer rakibinizi batırmak istemiyorsanız. Bu durumda üretimin artırılması kararının Rusya’ya uygulanan yaptırım zincirinin son halkası olduÄŸu sonucuna varıyoruz. Petrol fiyatlarının düÅŸmesinden bütün petrol ihraç eden ülkeler olumsuz etkileniyor, ancak ekonomileri göreceli olarak daha iyi durumda olan ABD, Suudi Arabistan gibi ülkelerin bu fiyat düÅŸüÅŸlerini tolere etme imkanları var. Halihazırda zor günler geçiren Rusya, Ä°ran ve Venezuela gibi ülkeler için petrol gelirlerinin azalması ciddi boyutta bütçe açıkları anlamına geliyor.

Rusya ekonomisi 2008 mali krizinde petrol fiyatlarının 40 dolara yakın düÅŸmesi nedeni ile yüzde 7,8 küçülmüÅŸtü ve Rublenin deÄŸerini koruyabilmek için 200 milyar dolar harcamak zorunda kalmıştı.  Rusya devlet baÅŸkanı Putin geçtiÄŸimiz günlerde 400 milyar dolarlık rezervleri sayesinde en kötü senaryoya dahi hazırlıklı olduklarını ifade etmiÅŸ olsa da, Rusya gibi bir ekonomi için 400 milyar dolar uzun süreli güvence saÄŸlayabilecek bir tutar deÄŸil. Petrol fiyatlarının 10 dolar düÅŸmesi Rusya’nın döviz gelirlerinin 20 milyar dolar azalması anlamına geliyor, ki bu da Rus ekonomisinin yüzde 2-3 küçülmesi demek.

Rus ekonomisi durgunluÄŸa girebilir

Hazar Strateji Ensitüsü Enerji ve Ekonomi Uzmanı Prof. Dr. Mübariz Hasanov, petrol fiyatlarının uzun süre 80 doların altında kalması durumunda, Rusya ekonomisi için ekonomik resesyonun derinleÅŸebileceÄŸini söyledi.

Petrol fiyatlarının Haziran ayından itibaren sürekli düÅŸtüÄŸüne dikkati çeken Hasanov, petrol fiyatlarının uzun süre düÅŸük kalması halinde, bu durumun Rusya'yı ambargodan bile daha çok etkileyeceÄŸini belirtti.

Rusya için petrol fiyatlarında kritik sınırın 80 dolar düzeyi olduÄŸunu belirten Hasanov ÅŸöyle konuÅŸtu:

"Fiyatlar uzun süre 80 doların altında kalırsa, Rusya ekonomisi için ciddi sorunlar baÅŸ gösterebilir, ekonomik resesyon derinleÅŸebilir. 2013 ve 2014 başında ekonomik büyüme yüzde 1 dolaylarında olmuÅŸtu. Kriz yılı olan 2009 haricinde, 2000'li yıllarda ekonomik büyüme yüzde 5-8 aralığındayken, 2010 sonrası yüzde 4 civarındaydı. Petrol fiyatları uzun süre düÅŸük kalırsa, büyüme negatif olur. Tabii Rusya'ya uygulanan ambargo, düÅŸük fiyatlarla birlikte, tabloyu Rusya açısından daha da kötümser kılıyor."

Hasanov, Rusya'nın finansal ambargo karşısında, Çin gibi UzakdoÄŸu sermaye piyasalarından fon temin edebileceÄŸini ifade ederek, "Devletin de ciddi oranda döviz rezervleri var ve devlet baÅŸlıca petrol üreticilerine ve bankalara gerektiÄŸinde zaten yardım yapıyor. Mesela Risya’nın en büyük enerji ÅŸirketlerinden Rosneft'e 42 milyar dolarlık devlet desteÄŸi yapılacak. Ancak bir taraftan ambargo, diÄŸer taraftan da düÅŸük petrol fiyatları devam ederse, Rusya ekonomisi bundan ciddi zarar görecek" diye konuÅŸtu.

ABD’nin oyunu

Uluslararası finans piyasalarında emtia gurusu olarak bilinen ABD'li yatırımcı Jim Rogers ise, petrol fiyatlarının enerji gelirlerine ihtiyaç duyan Rusya ve Ä°ran'ı cezalandırmak için kasıtlı olarak düÅŸürüldüÄŸünü ileri sürdü.

Rogers,"ABD ve Suudi Arabistan, Rusya ve Ä°ran üzerinde baskı oluÅŸturmaya çalışıyor. Bu bazılarını, özellikle Rusya ve Ä°ran'ı cezalandırmak için hazırlanmış yapay bir oyun. Bu ÅŸekilde istediklerini yaptırabileceklerini düÅŸünüyorlar" dedi.

Kaynak: Al Jazeera ve Ajanslar